پای پرانتزی یکی از نگرانیهای رایج والدین است. بسیاری از نوزادان در ماههای اول زندگی پاهای خمیده به بیرون دارند، اما همیشه این حالت غیرطبیعی نیست. در این مقاله به زبان ساده توضیح میدهیم که چگونه میتوان پای پرانتزی را تشخیص داد، چه زمانی طبیعی است و در چه شرایطی نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد. با ما همراه باشید!
پای پرانتزی در نوزاد چیست؟
پای پرانتزی (Genu Varum) حالتی است که هنگام ایستادن، زانوها از هم فاصله میگیرند در حالی که مچ پاها به هم نزدیک یا چسبیده هستند. این حالت باعث میشود پاها ظاهری شبیه پرانتز پیدا کنند.
چرا نوزاد با پاهای پرانتزی به دنیا میآید؟
نوزادان در ماههای اول زندگی پای پرانتزی دارند و این یک بخش کاملا طبیعی از رشد آنهاست. سه دلیل اصلی برای این موضوع وجود دارد:
1- کمبود تعادل در شروع راهرفتن
کودکانی که تازه راهرفتن را شروع میکنند هنوز تعادل کافی ندارند. حالت پرانتزی پا کمک میکند مرکز ثقل بدنشان پایینتر و پایدارتر باشد. به همین دلیل راحتتر میتوانند تعادل خود را حفظ کنند.
2- ضعف عضلات و رباطها
عضلات و رباطهای پا در ابتدای زندگی هنوز قوی نیستند. پرانتزی بودن پاها باعث میشود وزن بدن بهتر روی پاها پخش شود و فشار مستقیم به زانو وارد نشود.
3- رشد طبیعی استخوانها
نوزادان به طور طبیعی با زانوهای کمی پرانتزی به دنیا میآیند. این خمیدگی تا حدود 2 تا 3 سالگی کمکم اصلاح میشود و حتی ممکن است مدتی هم پاها حالت ضربدری پیدا کنند. این روند کاملاً طبیعی است و بخشی از رشد بدن کودک محسوب میشود.
چه زمانی پای پرانتزی طبیعی است؟
از تولد تا 2 الی 3 سالگی خمیدگی ملایم پا کاملا طبیعی است. بعد از 3 سالگی پاها شروع به صاف شدن میکنند.
علت پای پرانتزی در کودکان بالای 2 الی 3 سال
- کمبود ویتامین D: باعث نرمی استخوانها و ایجاد یا تشدید پرانتزی شدن پا میشود. این یکی از مهمترین علل غیرطبیعی پای پرانتزی در کودکان است و نیازمند بررسی و درمان پزشکی است.
- وراثت: اگر یکی از والدین در دوران کودکی پای پرانتزی شدید داشته باشد، احتمال وجود این حالت در کودک بیشتر است. سابقه خانوادگی میتواند نقش مهمی در ایجاد پرانتزی شدن پاها داشته باشد.
- برخی بیماریهای استخوانی یا اختلالات صفحه رشد: میتوانند باعث پای پرانتزی شوند. از جمله مهمترین این مشکلات بیماری بلانت (Blount disease) است. بیماری بلانت یک اختلال رشد استخوانی است که صفحات رشد اطراف زانو را تحت تأثیر قرار میدهد. در این بیماری، بخش داخلی صفحه رشد زانو کند رشد میکند یا رشد آن متوقف میشود، در حالی که بخش خارجی به رشد ادامه میدهد. نتیجه این عدم تعادل، خمیدگی پا و ایجاد پای پرانتزی در یک یا هر دو پا است.
از کجا بفهمیم پای نوزاد پرانتزی است؟
علائم پای پرانتزی در کودکان را میتوان با مشاهده چند نشانه کلیدی تشخیص داد:
1. خم بودن یکسان زانو و حالت پرانتزی گرفتن پاها نسبت به یکدیگر
در پای پرانتزی طبیعی، هر دو پا به صورت تقریبا قرینه خمیدهاند. اگر یک پا نسبت به دیگری زاویه بیشتری داشته باشد یا شکل ساقها متفاوت باشد، این میتواند نشانه یک مشکل جدی باشد. پرانتزی یکطرفه با بیماریهایی مثل بلانت یا آسیب صفحه رشد مرتبط است و باید سریعا توسط پزشک بررسی شود.
2. کم شدن دامنه حرکتی و گشاد راه رفتن کودک
اگر مشاهده شود که حرکت زانوها محدود است یا کودک هنگام راه رفتن پاها را بازتر از حالت طبیعی (گشاد) حرکت میدهد، این میتواند نشانهای از مشکلات مفصلی، عضلانی یا اسکلتی باشد و نیاز به بررسی پزشک دارد.
3. دور شدن زانوها از یکدیگر و در تماس بودن مچ و کف پا
وقتی کودک میایستد زانوها فاصله دارند، مچ و کف پاها نزدیک یا چسبیده به هم هستند و این حالت همزمان با خمیدگی ساق و ران پا دیده شود.
4. عدم بهبود یا باقی ماندن پرانتزی بعد از ۲ الی 3 سالگی
اگر کودک از 3 سالگی عبور کند اما همچنان پاهای او بهطور واضح پرانتزی باشد یا خمیدگی پاها نسبت به ماههای قبل هیچ تغییری نکرده باشد و حتی در برخی موارد اندکی بیشتر شده باشد این وضعیت نشانهای است که نباید نادیده گرفته شود. بنابراین اگر بعد از 3 سالگی هیچ نشانهای از بهبود دیده نشود، احتمال وجود یک مشکل زمینهای مطرح میشود. در چنین شرایطی لازم است کودک توسط پزشک متخصص اطفال یا ارتوپد کودکان معاینه شود تا علت باقی ماندن خمیدگی مشخص شود و در صورت لزوم اقدامات درمانی برای پای پرانتزی انجام گیرد.
پیشگیری از پا پرانتزی شدن کودکان
رعایت چند نکته ساده میتواند به رشد سالم پاهای نوزاد کمک کند و احتمال پای پرانتزی را کاهش دهد. از جمله:
- استفاده منظم از قطره ویتامین D: ویتامین D نقش مهمی در تقویت استخوانها و رشد طبیعی پاها دارد. مصرف منظم قطره ویتامین D طبق دستور پزشک باعث میشود استخوانهای کودک سالم و محکم رشد کنند و خطر پای پرانتزی کاهش یابد.
- تغذیه مناسب مادر و کودک: تغذیه سالم و متعادل مادر در دوران بارداری و شیردهی و همچنین تغذیه کودک با مواد غذایی غنی از کلسیم به رشد طبیعی استخوانها کمک میکند.
- قرار گرفتن ملایم در آفتاب: نور خورشید به طور طبیعی باعث تولید ویتامین D در بدن میشود. قرار گرفتن کودک در نور ملایم خورشید به مدت کوتاه و در ساعات غیرگرم روز میتواند به جذب بهتر ویتامین D کمک کند.
- کفش سبک و انعطافپذیر: استفاده از کفشهای نرم و انعطافپذیر به رشد طبیعی پاها کمک میکند و فشار اضافی روی زانوها و ساقها ایجاد نمیکند.
جمع بندی
پای پرانتزی در نوزادان و کودکان خردسال طبیعی است و بیشتر موارد 2 تا 3 سالگی بهبود مییابد و هیچ گونه جای نگرانی نیست و از گرفتن عکسهای غیر ضروری خودداری کنید. بعد از 2 الی 3 سالگی اگر پرانتزی بودن پاها از بین نرفته بود والدین میتوانند با مشاهده علائم ظاهری مانند فاصله زانوها، خمیدگی ساق و نحوه راه رفتن، تشخیص اولیهای از پای پرانتزی داشته باشند و با پزشک ارتوپد مشورت کنند.
سوالات متداول درباره پای پرانتزی کودکان
- آیا همه نوزادان در بدو تولد پای پرانتزی دارند؟
بیشتر نوزادان در ماههای اول زندگی پاهای کمی خمیده دارند، اما این حالت طبیعی است و تا ۲–۳ سالگی بهبود مییابد.
- چطور میتوانم بفهمم پای کودک من پرانتزی طبیعی است یا غیرطبیعی؟
اگر خمیدگی دوپا قرینه باشد، مچها نزدیک هم باشند، کودک درد نداشته باشد و راه رفتن طبیعی باشد، پای پرانتزی طبیعی است. خمیدگی یکطرفه، درد، گشاد راه رفتن یا عدم بهبود بعد از ۲ سال نیاز به بررسی پزشکی دارد.
- پای پرانتزی در نوزادان بعد از چند سال باید صاف شود؟
روند طبیعی رشد نشان میدهد که بیشتر کودکان تا ۲ الی۳ سالگی پاهایشان صاف میشود. اگر بعد از این سن خمیدگی ادامه داشته باشد، بهتر است کودک توسط پزشک معاینه شود.
- ویتامین D چقدر در پیشگیری از پای پرانتزی نقش دارد؟
ویتامین D برای تقویت استخوانها و رشد طبیعی پاها ضروری است. مصرف قطره ویتامین D طبق دستور پزشک و قرار گرفتن کوتاه در نور ملایم خورشید میتواند به کاهش خطر پای پرانتزی کمک کند.
- آیا اضافه وزن میتواند پای پرانتزی را تشدید کند؟
بله، اضافه وزن فشار بیشتری روی پاها وارد میکند و میتواند خمیدگی پاها را تشدید کند. کودکان با اضافه وزن که خمیدگی پاها دارند، نیاز به بررسی دقیق پزشک دارند.
- بیماری بلانت چیست و چطور باعث پای پرانتزی میشود؟
بیماری بلانت یک اختلال رشد استخوانی است که صفحات رشد اطراف زانو را تحت تأثیر قرار میدهد. در این بیماری، رشد بخشی از صفحه رشد کند میشود یا متوقف میشود و منجر به خمیدگی یک یا هر دو پا میشود.
- آیا کفش میتواند روی شکل پاها تاثیر بگذارد؟
استفاده از کفشهای سبک و انعطافپذیر برای رشد طبیعی پاها مناسب است، اما کفشهای سفت و سنگین میتوانند فشار اضافی روی زانو و ساق ایجاد کرده و وضعیت پا را تشدید کنند.
